Ολο και πιο συχνά ακούμε να λέγεται να συνδεθεί το σχολείο με την αγορά εργασίας, να μειωθούν οι ώρες των ανθρωπιστικών σπουδών και να αυξηθούν οι ώρες των θετικών μαθημάτων. Για πολλούς το σχολείο δεν είναι φορέας παιδείας, αλλά αντιμετωπίζεται ως επαγγελματική σχολή που θα έχει ως αποκλειστικό στόχο όχι την καλλιέργεια, αλλά την προετοιμασία για το επάγγελμα που θα κάνει ο μαθητής, όταν αποφοιτήσει. Υπάρχει δηλαδή μία χρησιμοθηρική αντίληψη, όπου τα μαθήματα που δεν θα διδαχθεί ο μαθητής στο Πανεπιστήμιο ή στην επαγγελματική του εκπαίδευση θεωρούνται άχρηστα.
Είναι παντελώς αδύνατο για πολύ κόσμο να κατανοήσει ότι το σχολείο δεν
αφορά την επαγγελματική εκπαίδευση, αλλά την γενική παιδεία. Δεν είναι
προθάλαμος του Πανεπιστημίου, αλλά ο χώρος που θα δώσει στον μαθητή τα εφόδια
που χρειάζεται ως αυριανός πολίτης. Και ως αυριανός πολίτης δεν χρειάζεται μία
εξειδικευμένη και κατακερματισμένη γνώση σε ένα σωρό γνωστικά αντικείμενα, αλλά
τις γνώσεις εκείνες που θα του επιτρέψουν να σκέφτεται, να κρίνει και να
ενεργεί ως χρήσιμο μέλος στην κοινωνία όπου θα ζήσει.
Με το σκεπτικό αυτό
σήμερα τα Αρχαία και τα Νέα Ελληνικά θεωρούνται περιττά και τα Λατινικά αντικαθίστανται
από μαθήματα κοινωνιολογίας σε μία προσπάθεια να ερμηνεύσουμε τάχα την κοινωνία
α λα Μαρξ. Η Ιστορία σε λίγο θα γίνει μονόωρο μάθημα μην καταργηθεί κιόλας, λες
και δεν είναι απαραίτητη η ιστορική γνώση για την πνευματική μας καλλιέργεια.
Στην θέση της έχουν ενταχθεί στο Λύκειο μαθήματα «πολιτικής παιδείας», όπου οι
μαθητές αποκομίζουν άχρηστες γνώσεις που αφορούν θέματα από την λειτουργία του
τραπεζικού συστήματος μέχρι τις ΜΚΟ. Τα Νέα Ελληνικά αποτελούν ένα ποτ πουρί
της ελληνικής λογοτεχνικής δημιουργίας με αποσπάσματα από διάφορους συγγραφείς,
σημαντικούς και ασήμαντους, αλλά χωρίς την διδασκαλία ούτε ενός ολόκληρου
λογοτεχνικού βιβλίου. Η Γλώσσα αφορά κείμενα από εφημερίδες συγκεκριμένης
πολιτικής τοποθέτησης, κεντροαριστερές φλυαρίες, αφίσες, διαφημίσεις, γενικά
κειμενικό λόγο που χαρακτηρίζεται από γλωσσική πενία.
Οι θετικές επιστήμες
φτάνουν σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο, καθιστώντας εξαιρετικά δύσκολη την
παρακολούθηση των μαθημάτων αυτών από μία μερίδα μαθητών. Θυμάμαι φίλοι που
σπούδασαν στο εξωτερικό μου έλεγαν ότι τα μαθηματικά του Λυκείου τα διδάσκονταν
εκεί στο πρώτο έτος. Για την Γυμναστική υπάρχει σχολικό εγχειρίδιο, που πρέπει
να είναι παγκόσμια πρωτοτυπία, η Μουσική αντί να διδάσκει νότες διδάσκει κάτι τραγούδια
της Αφρικής με τίτλο «Τσετσεκούλε», αφρικανικά μουσικά όργανα και μουσικές του
κόσμου, τα Θρησκευτικά έγιναν στις περισσότερες τάξεις θρησκειολογία και
μαθαίνουν το Ισλάμ καλύτερα και από τον Χριστιανισμό, οι ξένες γλώσσες
διδάσκονται με βιβλία προ 15ετίας, χωρίς επίπεδα γνώσης και χωρίς προοπτική
πιστοποίησης. Η Πληροφορική έχει παρωχημένα βιβλία, μαθαίνουν ακόμη για τα floppy disc και άλλα
πράγματα που έχουν πλέον ξεπεραστεί.
Η ύλη των μαθημάτων
δε είναι αχανής, δύσκολα προλαβαίνει να διδαχθεί σε ένα έτος με τις λίγες ώρες
που διατίθενται, με αποτέλεσμα οι μαθητές να περνάνε στην επόμενη τάξη με κενά.
Το αποτέλεσμα είναι ο
κατακερματισμός της γνώσης, ζαλίζουμε το παιδί με ένα σωρό άχρηστες πληροφορίες,
αλληλοεπικαλύπτονται μαθήματα και ειδικότητες, σπαταλώνται ένα σωρό χρήματα σε
άχρηστα βιβλία. Κι αντί να καταλήξουμε σε ένα βασικό κορμό και μαθήματα που θα
συντελέσουν στην καλλιέργεια της προσωπικότητας του αυριανού πολίτη, στοιχείο
απαραίτητο για την εξέλιξη του μέσα στην κοινωνία, αλλάζουμε συνεχώς τα
προγράμματα, μειώνουμε ώρες και αφαιρούμε μαθήματα από χρήσιμα γνωστικά
αντικείμενα και προσθέτουμε άλλα, άχρηστα. Αυτό γίνεται για δύο λόγους. Είτε
γιατί αυτή η προσθαφαίρεση μαθημάτων εξυπηρετεί συγκεκριμένες ιδεοληψίες, όπως
έγινε επί ΣΥΡΙΖΑ με την αθρόα εισαγωγή μαθημάτων κοινωνικών επιστημών,
προκειμένου να εντρυφήσουν οι μαθητές στις μαρξιστικές θεωρίες και τις
παραφυάδες τους. Είτε γιατί εξυπηρετούνται συγκεκριμένοι κλάδοι εκπαιδευτικών,
οι οποίοι αναλόγως των προσβάσεων που έχουν θα πιέσουν για αύξηση των ωρών του
μαθήματος τους, ακόμη κι αν αυτό δεν θα έπρεπε καν να διδάσκεται στο σχολείο.
Προσωπικά δεν γνωρίζω άλλη χώρα στον κόσμο όπου διδάσκεται η κοινωνιολογία στους
μαθητές ως βασικό μάθημα κορμού, όπως δεν γνωρίζω και χώρα με μάθημα την
Οικιακή Οικονομία.
Λίγο απ’όλα, πολλά
και τίποτα, φαίνεται να είναι η φιλοσοφία του εκπαιδευτικού μας συστήματος.
Τίποτα όμως δεν
γίνεται τυχαία. Ο Onfray στο βιβλίο του «Η θεωρία της Δικτατορίας» υποστηρίζει ότι για να
εγκαθιδρύσεις στις ημέρες μας μία δικτατορία δεν χρειάζεται πλέον στρατός και
πραξικόπημα. Για να πετύχει η δικτατορία πρέπει ανάμεσα σε άλλα να φτωχύνεις
την γλώσσα. Αυτό μπορείς να το κάνεις καταστρέφοντας λέξεις, επινοώντας μία νέα
γλώσσα, καταργώντας τους κλασσικούς. Πρέπει επίσης να καταργήσεις την αλήθεια
διδάσκοντας μία ιδεολογία, χειραγωγώντας τον τύπο, κατασκευάζοντας την
πραγματικότητα. Πρέπει να καταργήσεις και την ιστορία σβήνοντας το παρελθόν,
ξαναγράφοντας την, καταστρέφοντας τα βιβλία. Γιατί όπως λέει και ο Οργουελ στο
1984 «Όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, αυτός που ελέγχει το παρόν
ελέγχει και το παρελθόν».
Δυστυχώς το ελληνικό
σχολείο έχει υπάρξει θύμα αυτής της πεποίθησης, καθώς σειρά μεταρρυθμίσεων
πέτυχαν τον αφελληνισμό και την παραποίηση της ιστορικής συνείδησης και γνώσης.
Εχει πέσει και θύμα της χρησιμοθηρικής αντίληψης της παιδείας που θεωρεί το
σχολείο επαγγελματική σχολή. Το αποτέλεσμα είναι πολίτες «φτερά στον άνεμο». Κι
αλίμονο όταν αρχίσει να φυσάει.
Άρθρο στη Δημοκρατία στις 19-09-2019