H Jacqueline de Romilly υπήρξε μία εξαιρετική ελληνίστρια, μελετητής της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και του πολιτισμού, ένας άνθρωπος που έδωσε μάχες για να διδάσκεται η αρχαία ελληνική γλώσσα στα γαλλικά σχολεία, επιμένοντας στην σημασία που είχε η διδασκαλία τους στην διαμόρφωση του πνεύματος. Με τα έργα της ανέδειξε το μεγαλείο της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού πολιτισμού. Αυτό που μας αφήνει έκθαμβους είναι το βάθος της γνώσης που είχε για την αρχαία Ελλάδα και το πάθος με το οποίο διέδωσε το μεγαλείο της στους σύγχρονους. Στα βιβλία της ο λόγος ρέει, με φυσικότητα και απλότητα μιλά για την Ελλάδα που όχι μόνο θαυμάζει, αλλά γνωρίζει καλύτερα και από τους ίδιους τους Έλληνες.
Στο βιβλίο της «Petites leçons sur le grec ancien» (μικρά
μαθήματα για τα αρχαία ελληνικά) η Romilly μιλά για
την ελληνική γλώσσα και κατά συνέπεια για την ελληνική σκέψη. Και ακόμη και
εμείς οι Έλληνες μαθαίνουμε για την γλώσσα μας πράγματα που δεν γνωρίζουμε, που
δεν έχουμε φανταστεί και τα οποία δυστυχώς δεν τα μάθαμε ούτε στο σχολείο.
Στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου της η
Romilly αναφέρεται
στην ιστορία της διάδοσης των ελληνικών. Πώς κατάφερε αυτή η γλώσσα να διαδοθεί
και να επιβιώσει ως σήμερα.
Ξεκινώντας από την αρχαιότητα
αναφέρεται στις αποικίες που έφτιαξαν οι Έλληνες στη Μεσόγειο. Η ελληνική «αποικιοκρατία»
διαφέρει από την αντίστοιχη δυτική, καθώς οι κατακτήσεις των Ελλήνων δεν ήταν
στρατιωτικές και η χρήση της γλώσσας δεν επιβλήθηκε πολιτικά. Χωρίς
κατακτητικούς πολέμους και χωρίς κοινή πολιτική οργάνωση οι Έλληνες διαδίδουν
την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό αρχικά στις περιοχές της Μεσογείου,
όπου εγκαθίστανται.
Παίζουν βέβαια και ρόλο μεταγενέστερα
οι κτήσεις του Μέγα Αλεξάνδρου. Έχουν βρεθεί ερείπια αρχαίας ελληνικής πόλης με
θέατρο και γυμναστήριο μέχρι και στο βόρειο τμήμα του Αφγανιστάν.
Κατά τη ρωμαϊκή εποχή και παρά το
γεγονός ότι η Ρωμαίοι έχουν κατακτήσει τον ελλαδικό χώρο, η γλώσσα και ο
πολιτισμός μας αναβιώνουν, καθώς οι Λατίνοι αντιγράφουν τους Έλληνες
συγγραφείς. Όλοι οι καλλιεργημένοι, όλοι οι πολιτικοί μιλάνε ελληνικά. Μέσω της
Λατινικής γλώσσας και λογοτεχνίας τα ελληνικά διεισδύουν και στην υπόλοιπη
Ευρώπη.
Με το Βυζάντιο τα ελληνικά γίνονται
επίσημη γλώσσα της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Στη Δύση όπου κυριαρχούν
οι πόλεμοι μεταξύ των βαρβαρικών φυλών, τα ελληνικά υπάρχουν μόνο στα
μοναστήρια, όπου μοναχοί αντιγράφουν τα έργα των αρχαίων συγγραφέων. Με την
πτώση της Κωνσταντινούπολης όμως οι Βυζαντινοί Έλληνες λόγιοι εξαπλώνονται στη
Δύση, γίνονται καθηγητές ελληνικών σε πανεπιστήμια και διαδίδουν την ελληνική γλώσσα
και γραμματεία. Για μία ακόμη φορά όλοι οι μορφωμένοι μιλάνε ελληνικά. Όλοι
θέλουν να μάθουν ελληνικά, ακόμη και οι γυναίκες της εποχής, για να αποκτήσουν
άμεση πρόσβαση στα έργα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.
Στην διάδοση της ελληνικής γλώσσας
παίζει σημαντικό ρόλο η τυπογραφία. Πολλά βιβλία τυπώνονται στα ελληνικά, ενώ
υπάρχουν και δίγλωσσες εκδόσεις.
Η Romilly αποδίδει αυτή την δύναμη στη διάδοση της ελληνικής
γλώσσας σε τρεις παράγοντες:
α. στους ίδιους τους Έλληνες, που
περίεργοι και πολυμήχανοι όπως ήταν, κατοίκησαν άλλους τόπους και προσέγγισαν άλλες
φυλές εξελληνίζοντάς τες.
β. στην ακτινοβολία της ελληνικής
λογοτεχνίας, αποτέλεσμα της ποιότητας της γλώσσας, που γέννησε την επιθυμία σε άλλους
λαούς να μάθουν τα ελληνικά.
γ. τα ιδιαίτερα ποιοτικά
χαρακτηριστικά της γλώσσας, την σαφήνεια και την ακρίβεια στην έκφραση, τον
γλωσσικό πλούτο της.
Κάπως έτσι λοιπόν η γλώσσα μας επιβιώνει
μέσα στους αιώνες. Και δεν έχει απλά διασωθεί, αλλά έχει διαδοθεί και υπάρχει
μέσα στις γλώσσες της Δύσης. Και μαζί με αυτήν υπάρχει και ένας ολόκληρος
πολιτισμός. Μία γλώσσα και ένας πολιτισμός για τα οποία θα έπρεπε να είμαστε
περήφανοι που αποτελούν τη δική μας ιστορία και που οι ανθρωποι που τα δημιούργησαν είναι οι δικοί μας πρόγονοι.